🐛🐔Człowiek w świecie bez poezji jest tylko elementem łańcucha pokarmowego (K. Jung) cz. 2 Poezja od kuchni: warsztaty poetyckie🐛🐔

Skoro (co wynika z naszego badania i wypowiedzi internautów) poezję wolą ci, którzy sami ją piszą, proponujemy lekcję, podczas której młodzież spróbuje zamienić się w poetów. Jeśli uczniowie sami będą pisać, w przyszłości łatwiej też powinni rozumieć i rozpoznawać użyte przez autorów środki stylistyczne. Opowiemy teraz o lekcji bibliotecznej, której nadrzędnym celem było przełamanie niechęci uczniów do poezji. Zajęcia przeprowadziłyśmy - uwaga!, zarówno z dziećmi (klasa czwarta), jak i z młodzieżą (klasa siódma). I sprawdziły się, choć dzieci z czwartej klasy potrzebowały trzech jednostek lekcyjnych zamiast dwóch. 

Oprócz wspomnianego wcześniej głównego celu, postawiłyśmy sobie też kilka szczegółowych: rozpoznawanie i tworzenie epitetów; rozpoznawanie i tworzenie epitetów sprzecznych, czyli oksymoronów; rozumienie pojęć aforyzm, sentencja; tworzenie własnych aforyzmów; tworzenie tekstu poetyckiego; twórcze współdziałanie w zespole. Oczywiście zupełnie nie ma potrzeby (zwłaszcza w młodszych klasach) wprowadzania nazw terminów. W czwartej klasie posługiwałyśmy się takim określeniami jak: "złota myśl", "zaprzeczający przymiotnik" i wszystko grało! 

Zaczęłyśmy od przypomnienia pojęcia epitet (w czwartej klasie nie znali tego terminu, więc bazowałyśmy na przymiotniku) i przeprowadziłyśmy krótkie ustne ćwiczenie. Jeden z uczniów podawał rzeczownik, a kolejny dodawał do niego epitet i proponował do tego epitetu inny rzeczownik. W ten sposób stworzył się swoisty łańcuszek, a do powtórki została zaangażowana cała klasa. Teraz przyszła kolej na poznanie sprzecznych określeń. Uczniowie otrzymali krótki fragment utworu Morsztyna[1] i odszukiwali w nim epitety, wypowiadając się na ich temat. Szybko wskazane zostały określenia z wiersza i pojawiły się opinie na temat dwóch ostatnich („bez sensu”, „niemożliwe”, „odwrotnie”, „zaprzeczają sobie”). Tak oto uczniowie poznali zjawisko oksymoronu (choć w czwartej klasie podarowałyśmy sobie wprowadzanie tej nazwy). 

Następnie podzieliłyśmy uczniów na cztery grupy, w których pracowali już do końca zajęć. 

Ich pierwszym zadaniem stało się tworzenie oksymoronów poprzez dopisanie do listy rzeczowników zaprzeczających epitetów. W klasie powstały między innymi takie związki wyrazowe: przyjemny ból, tragiczna komedia, lekki ciężar, miły kat, skąpa rozrzutność, słodkie łzy, głupi mędrzec, bezbarwny kolor, dobre okrucieństwo, uporządkowany chaos[2]. Zadanie nie okazało się trudne. Nawet jeśli omyłkowo pojawiały się epitety, które nie były sprzeczne z rzeczownikiem, podczas prezentacji efektów pracy inne grupy reagowały i poprawiały błąd. 

Pierwszy etap był za nami. Nadszedł czas na wykorzystanie naszych oksymoronów do utworzenia aforyzmów. Siódmoklasiści znali już to pojęcie i wiedzieli, że często autorzy „złotych myśli” swoje przemyślenia przekazują nam w oryginalny sposób. Każda grupa miała wykorzystać cztery swoje oksymorony do stworzenia czterech sentencji. Aby zadanie stało się łatwiejsze, zaproponowałyśmy początki aforyzmów. Każdy zespół otrzymał paski papieru, na których widniały rozpoczęte zdania: Miłość to…, Człowiek to…, Świat to…., Życie to…(dla wszystkich grup te same zestawy). To najtrudniejszy, naszym zdaniem, etap, miałyśmy nawet gotowe koła ratunkowe” [3].Ale ściąga okazała się niepotrzebna, a uczniowie bez większych problemów wypracowali w zespołach po cztery „złote myśli”. 

                    

Ostatnim etapem pracy stało się utworzenie tekstów poetyckich, w których zespoły miały użyć swoich aforyzmów. Wykorzystałyśmy układ 4-4 (cztery grupy po cztery sentencje na czterech paskach) i przekazałyśmy każdemu zespołowi wszystkie aforyzmy na jeden temat. 

                 

W ten sposób klasa stworzyła cztery wiersze na cztery tematy: o  życiu, człowieku, miłości i świecie[4]. Każdej grupie towarzyszyła instrukcja, która pomogła napisać utwór[5]. A oto trzy wiersze - efekty pracy klas (po redakcji, poprawie błędów itd.):

KLASA CZWARTA

Tajemnica świata

Świat to kolorowe i smutne płótno,

którego nie da się pomalować w całości.

Na świecie jest wielu dobrych ludzi,

ale są też źli.

Niech nasze płótno będzie kolorowe.

KLASA SIÓDMA

Wielka sprzeczność

Człowiek

Z głową pełną głupich mądrości

Ze smutnym uśmiechem

Nic nieznaczący w świecie wielki karzeł

W dodatku naprawdę miły kat

Zabija zwierzęta

Lecz zjada je z kulturą.

Życie

Ból i uśmiech

Śmieszność i smutek

Tragiczna komedia

Słodkie łzy

Straszna bajka

Pragniesz happy endu

A bywa jak w horrorze

To ciężar

Ale chyba lekki

Bo chcesz go nieść.

A tu pisownia oryginalna :):

Ewaluacja warsztatów: poprosiłyśmy, by uczniowie napisali w domu, jak pracowało się im na zajęciach, czy podobała im się lekcja, czego się nauczyli i co sądzą o poezji. Opinie były pozytywne. Większość klasy stwierdziła, że lekcje były inne, ciekawe i że zajęcia poświęcone poezji nie muszą być nudne, a także że łatwiej zrozumieć wiersz, gdy samemu próbuje się go napisać. Jako informację zwrotną otrzymałyśmy nawet... oksymoron dotyczący poezji. „Poezja to trudna prostota” – napisał jeden z uczniów – „wydaje się często naprawdę niezrozumiała, ale nie jest tak źle, jak sądziłem”. 

---

[1] „Cuda miłości, czarów sposób nowy: mróz gorejący, a ogień lodowy”,  Jan Andrzej Morsztyn, Vaneggiar d'una innamorata.

[2] Lista była bardzo długa, co pomogło w drugim etapie pracy w grupach. Wszystkie zespoły otrzymały ten sam zestaw rzeczowników.

[3] Warto przygotować pomoc zwłaszcza dla słabszych zespołów, np. przykładowe sentencje z zastosowaniem oksymoronu albo „wzór” na taki aforyzm: np. gotowy początek+oksymoron+wyjaśnienie.

[4] To zadanie koniecznie należy dopasować do możliwości klasy. Warianty: każda grupa pisze jeden utwór z wykorzystaniem jednej lub dwóch swoich sentencji; cała klasa pisze jeden utwór - zbieramy wszystkie „złote myśli” na jednym stole i wspólnie przeprowadzamy proces twórczy (wybór tematu utworu, wybór sentencji, tytułu itp.).

[5] Przykładowa instrukcja: Przeczytajcie zebrane na waszym stoliku złote myśli, które posłużą wam do napisania utworu poetyckiego. Dokonajcie wyboru. Czy wykorzystajcie je wszystkie, czy skorzystacie tylko z niektórych? Pamiętajcie, że wiersz nie musi być zbudowany tylko z nich, możecie dopisać inne wasze przemyślenia dotyczące tematu. Wierszowi nadajcie tytuł. Poeci do dzieła!

Jeśli zamiast opisu wolicie krótki konkretny scenariusz, znajdziecie go niżej.

***

WARSZTATY POETYCKIE

Ćwiczenia wstępne

ćw.1.

Tworzenie epitetów.

 

Jeden z uczniów podaje rzeczownik, a kolejny dodaje do niego epitet i proponuje do tego epitetu inny rzeczownik. W ten sposób tworzy się łańcuszek.

Np. dom – biały – stół – drewniany itd.

 

ćw. 2.

Szukanie epitetów sprzecznych/oksymoronów.

 

Rozdajemy uczniom krótki fragment utworu Morsztyna i prosimy o odnalezienie i wypowiedzenie się na temat epitetów

Cuda miłości, czarów sposób nowy:

Mróz gorejący, a ogień lodowy.

(opinie na temat dwóch ostatnich zwykle są następujące: „bez sensu”, „niemożliwe”, „odwrotnie”, „zaprzeczają sobie”). Tak poznajemy pojęcie oksymoron.

 

ZADANIA w zespołach

 

Podział uczniów na cztery grupy, w których pracują do końca zajęć.

 

Zad. 1.

Tworzenie oksymoronów poprzez dopisanie do listy rzeczowników zaprzeczających epitetów.

Np. ból, komedia, ciężar, kat, rozrzutność, łzy, mędrzec, kolor, okrucieństwo.

Potrzebujesz listy rzeczowników? KLIK

Przykładowe stworzone oksymorony: przyjemny ból, tragiczna komedia, lekki ciężar, miły kat, skąpa rozrzutność, słodkie łzy, głupi mędrzec, bezbarwny kolor, dobre okrucieństwo.

 

Zad. 2.

Wykorzystanie oksymoronów do utworzenia aforyzmów.

 

Każda grupa  wykorzystuje cztery swoje oksymorony do stworzenia czterech sentencji.

Dla ułatwienia: rozdajemy początki aforyzmów.

Każdy zespół otrzymuje paski papieru, na których widnieją rozpoczęte zdania: Miłość to…, Człowiek to…, Świat to…., Życie to…(dla wszystkich grup te same zestawy)

Potrzebujesz kart pracy dla uczniów? KLIK

 

Koło ratunkowe: „wzór” na taki aforyzm: np. gotowy początek+oksymoron+wyjaśnienie

 

zad. 3.

Tworzenie tekstów poetyckich, w których zespoły mają użyć swoich aforyzmów.

 

Wykorzystujemy układ 4-4 (cztery grupy po cztery sentencje na czterech paskach) i przekazujemy każdemu zespołowi wszystkie aforyzmy na jeden temat. W ten sposób klasa tworzy cztery wiersze na cztery tematy: o życiu, człowieku, miłości i świecie. Każdej grupie towarzyszy instrukcja, która pomoże napisać utwór^.

 

Przeczytajcie zebrane na waszym stoliku złote myśli, które posłużą wam do napisania utworu poetyckiego. Dokonajcie wyboru. Czy wykorzystajcie je wszystkie, czy skorzystacie tylko z niektórych? Pamiętajcie, że wiersz nie musi być zbudowany tylko z nich, możecie dopisać inne wasze przemyślenia dotyczące tematu. Wierszowi nadajcie tytuł. Poeci do dzieła!

 

Warianty:

a) każda grupa pisze jeden utwór z wykorzystaniem jednej lub dwóch swoich sentencji;

b) cała klasa pisze jeden utwór - zbieramy wszystkie „złote myśli” na jednym stole i wspólnie przeprowadzamy proces twórczy (wybór tematu utworu, wybór sentencji, tytułu itp.).

Ewaluacja warsztatów: jak pracowało się na zajęciach? Czy podobała  się lekcja? Czego się nauczyliście?  Co sądzicie o poezji?

***

Zaproponowane przez nas warsztaty to oczywiście tylko jeden ze sposobów zachęcenia uczniów do czytania (i pisania!) poezji. Będą i kolejne! 

Pozdrawiamy

Justyna i Monika